Δημοσιεύτηκε στο Dnews τον Ιούλιο του 2024
Κοιτάζω τις εικόνες από τις μεγάλες συναυλίες του φετινού καλοκαιριού. Από τη μια μεριά, οι καλλιτέχνες πάνω στην σκηνή με την τεράστια οθόνη του video wall. Από την άλλη, το πλήθος των fans από κάτω που επευφημεί. Πολλοί κρατούν ψηλά τα κινητά τους για να βιντεοσκοπούν τη συναυλία.
Έχω την αίσθηση ότι αυτές οι εκατοντάδες ή χιλιάδες φωτεινές οθόνες που σκορπισμένες στο πλήθος μοιάζουν με σμήνος γαλάζιων πυγολαμπίδων, αποτελούν την πιο χαρακτηριστική εικόνα των σύγχρονων συναυλιών. Μια εικόνα που δίνει λαβή σε ερωτήματα για το πώς αντιλαμβανόμαστε την εμπειρία της ζωής στην εποχή των social media.
Οι αναμνήσεις και οι εμπειρίες
Μας αρέσει πολύ να κρατάμε αντικείμενα ή εικόνες που μας θυμίζουν όσα ζήσαμε στο παρελθόν, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι μας βοηθούν να διατηρήσουμε στιγμές της ζωής μας που έχουν χαθεί. Στην πραγματικότητα, η ανάμνηση είναι κάτι διαφορετικό από την εμπειρία, γιατί πρόκειται για εκ των υστέρων διανοητική κατασκευή η οποία αν κι έχει πρώτη ύλη την εμπειρία του παρελθόντος, εντούτοις, συνδιαμορφώνεται από τις αντιλήψεις και τις ψυχικές καταστάσεις του παρόντος. Γι’ αυτό άλλωστε οι αναμνήσεις μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου ∙ «θυμόμαστε» πράγματα που δεν έγιναν και «ξεχνάμε» εμπειρίες που τις θεωρούσαμε αξέχαστες όταν τις ζούσαμε.
Οι στιγμές είναι λάμψεις που χάνονται στο σκότος του χρόνου. Δεν μπορούν να διατηρηθούν ούτε σε εικόνες ούτε σε αντικείμενα. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε ανάγκη τις εικόνες και τα αντικείμενα του παρελθόντος μας γιατί απαλύνουν την αφόρητη αίσθηση της παροδικότητας της ζωής και της οριστικής απώλειας του παρελθόντος.
Τα video των συναυλιών
Ωστόσο, τα βίντεο των συναυλιών δεν ανήκουν στην κατηγορία των αναμνηστικών εικόνων. Δεν μιλάω βέβαια για τις φωτογραφίες ή τα βίντεο που τραβάνε μεταξύ τους οι παρέες που πάνε στις συναυλίες, αλλά για τη βιντεοσκόπηση των ίδιων των συναυλιών. Δεν ξέρω αν αυτά τα βίντεο προορίζονται για τα social media ή για να αποθηκευτούν σε κάποιο προσωπικό cloud -η πρώτη εκδοχή μοιάζει πιο πιθανή. Ξέρω όμως δύο πράγματα.
Το πρώτο είναι ότι δεν υπάρχει καμία ιδιαίτερα ανάγκη να βιντεοσκοπήσει κανείς μια συναυλία με το κινητό. Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν δεκάδες ή και εκατοντάδες βίντεο των συναυλιών κάθε μεγάλης μπάντας. Είναι τόσο πολύ το διαθέσιμο υλικό που αμφιβάλλω αν το έχουν παρακολουθήσει όλο ακόμα και οι πιο φανατικοί οπαδοί κάθε διάσημης μπάντας ή σόλο καλλιτέχνη.
Το δεύτερο και κυριότερο είναι ότι η βιντεοσκόπηση περιορίζει τη συμμετοχή στο event και την αισθητική απόλαυση της μουσικής. Από τη φύση της η καταγραφή απαιτεί μια ορισμένη απόσταση από το αντικείμενό της. Όποια-α καταγράφει ένα γεγονός δεν συμμετέχει σε αυτό ή συμμετέχει περιορισμένα. Επιπλέον, κάθε βιντεοσκόπηση, ακόμα και η ερασιτεχνική, απαιτεί μια μίνιμουμ προσοχή -κάπως κοιτάς την οθόνη του κινητού για να τσεκάρεις τι γράφει. Αυτή η προσοχή αποσπάται από την ίδια τη συναυλία. Αν κοιτάς το κινητό δεν θα δεις την μπάντα. Αν τραβάς βίντεο δεν θα ακούσεις τη μουσική.
Ζωή μέσω του κινητού
Στις συναυλίες το φαινόμενο είναι πιο εμφανές, αλλά δεν περιορίζεται εκεί. Κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει στις διακοπές όπου κάθε πτυχή τους πρέπει να ανέβει στο Insta; Δεν είναι επίσης κυρίαρχο ο άγχος να αποτυπωθεί σε εικόνα και να αναρτηθεί στα σόσιαλ κάθε ωραία στιγμή που μπορεί να μάς συμβεί στη βραδινή έξοδο ή σε άλλες δραστηριότητες της καθημερινότητας; Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι γιατί πρέπει να ζούμε μέσω των social και κινητού, μικραίνοντας την πραγματική εμπειρία της ζωής.
Τα κινητά και τα σόσιαλ ήταν τα καινούργια παιχνίδια που μας ενθουσίασαν. Τώρα που τα ξέρουμε πια, είναι ώρα να τα αφήσουμε στην άκρη και να απολαύσουμε την ίδια τη συναυλία.
Γιάννης Αλμπάνης